|
ҳужжат ёки Пайғамбар с.а.в.дан нақл қилинган ҳадислар билан кифояландилар.
Шунинг учун ҳам улар ақлни Аллоҳнинг сифатлари борасидаги Аллоҳнинг сифатлари махлуқми, махлуқ эмасми, улар Зот билан бирми ёки айрими каби баҳсларда ишлатмадилар. Негаки, бу масалаларнинг воқеини ҳис этиб бўлмайди. Шунга кўра, улар бу борада Аллоҳнинг Китоби ва Пайғамбар с.а.в.нинг суннатларида нима дейилган бўлса, ўшанинг ўзига имон келтириш билан чекландилар. Зеро, улар Қуръон Аллоҳнинг каломи эканига ҳеч қандай шак-шубҳасиз имон келтиргандилар.
Аллоҳ эшитгувчидир, кўрувчидир, билгувчидир, ҳакимдир, Унинг гўзал номлари бор. Улар мана шуларга имон келтирдилар. Бу сифатларнинг шаклу шамойили ҳақида суриштириб ўтирмасдан бевосита таслим бўлдилар.
Хуллас, ғайб масаласида ҳеч каму зиёдасиз, шарҳу изоҳсиз, адаштиришларсиз Қуръонда нима дейилган бўлса, ўшанга ишонишган. Шу билан диллар таскин топиб, қалблар хотиржам бўлган.
Шундай қилиб, улар Қуръон оятларини тушунишда тилнинг ўрни қандайлигини билиш билан бирга имон масаласида ақлнинг ўрни қаердаю, нақлнинг ўрни қаердалигини ҳам яхши билишган.
Қуръонни Қуръон нозил бўлган тилдан бошқа тил билан тушунмасдилар. Ҳис этиладиган воқеи бўлмаган ишларда эса ақлни ишлатмасдилар. Бундай ишларда Аллоҳнинг Китоби ва Пайғамбар с.а.в.нинг суннатларидан нақл қилардилар ва шу нақлга имон келтирардилар. Қуръонни тушунишда тилдан нарига ўтмасдилар. Инсоннинг мумтозлигини кўрсатувчи ақлни эса ўз майдонидан ташқарисига чиқармасдилар.
Хуллас, шу икки нарсага, тил ва ақл масаласига қаттиқ риоя қилардилар. Бу икки омилнинг ҳад-ҳудудларини билиш, тушуниш ақиданинг соғу саломат туришини, шариат аҳкомларининг гўзал ва пухта адо этилишини таъминлаб турарди.
Пайғамбар с.а.в.нинг замонларидаги, саҳобаларнинг замонларидаги, тобеинларнинг замонларидаги мусулмонлар мана шундай эдилар. Уларнинг ўз динларини тушунишдаги қуроллари, андозалари саҳиҳ ҳадис ва Қуръон нозил бўлган тилдан бохабарликлари, шу билан бирга ақлнинг ҳад-ҳудудини англашлари, ҳис этиладиган воқеи бўлмаган ишларда уни ишлатиб бўлмаслигини, бундай ишларда фақат Аллоҳнинг Китоби ва Пайғамбар с.а.в.нинг мутавотир ҳадисларигина ишлашини билишлари эди.
12-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204